Een blog ter inspiratie in deze week van de #hoogbegaafdheid.
Anders zijn is leuk! Ken je dat gouden boekje nog? Anders is een kameleon die wordt geboren in een krokodillengezin. Al snel blijkt hij helemaal niet te kunnen zwemmen. Hij is nogal anders. Een boekje met een mooie onderliggende boodschap, maar is anders zijn wel zo leuk?
Dat vroeg ik me weer af na het bekijken van de video van Dolores Leeuwin over hoogbegaafdheid. Het gevoel anders te zijn en wat dat met je doet komt hierin duidelijk naar voren. De video deed mij ook denken aan een verhaal dat ik pas tegenkwam over flow, levenspaden en specifiek het meanderende pad. Zolang je sterk bezig bent met het zoeken naar identiteit en daar onduidelijkheid in blijft bestaan blijf je zoeken en vragen houden.
Dit blog in de reeks hoogbegaafdheid en werk, waar lopen mijn vaak begaafde en sensitieve klanten tegenaan, gaat over anders voelen, identiteit en zelfkennis.
De presentatrice en actrice Dolores Leeuwin vertelt in de video hoe ze zichzelf ‘niet-passend’ voelde en dat je dan toch gaat kijken hoe je wel kunt passen. Je gaat je aanpassen omdat je anders overal buiten valt. Je kunt ook gaan denken dat jouw andere kijk op dingen wel niet zal kloppen en je erg dom gaan voelen. Die hoogbegaafdheid is dan vaak een complete verrassing, maar vooral ook een welkome verklaring voor het anders zijn en kan veel herkenning en bevestiging bieden. Je krijgt door hoe iets bij jou werkt en dat zorgt ervoor dat je het ook weer aan anderen uit kunt leggen. Zo kun je ook meteen wat vooroordelen ontzenuwen die er natuurlijk ook volop zijn.
"Ik snapte maar niet waarom anderen mij niet begrepen. Je denkt dat anderen hetzelfde zijn en denken. Het niet weten en niet gehoord worden, frustreerde enorm en maakte mij soms bot,” legt Dolores ook nog uit. “Nu ik weet hoe het zit kan ik beter nuanceren. Er is wederzijds begrip mogelijk. Dit is wie ik ben en dit is wie jij bent en dat is allebei oké. Ik hoef geen gelijk te hebben, ik wil samen”. Leeuwin, bekend van kinderprogramma Het Klokhuis, is een ander mens nu. Gelukkiger en in balans.
De aansluiting missen
Wat is er mis met mij? Waarom voel ik mij zo anders? Waarom kom ik zo vaak in conflicten? Wat doe ik fout? Wanneer je je niet bewust bent van je hoogbegaafdheid bestaat de kans dat je in de vergelijkingen die je maakt met anderen een negatief zelfbeeld ontwikkeld. Hoe je naar jezelf kijkt is in grote mate afhankelijk van de spiegels in je omgeving en je eigen interpretaties. Als je referentiekader niet klopt dan ontstaat al snel het gevoel dat er iets niet klopt en het gevoel anders te zijn dan anderen en is de kans groot dat je jezelf dom en raar gaat voelen. Je sterke emotionele gevoeligheid kan het vertekende beeld nog versterken. Wanneer je dan door je omgeving ook niet ‘gezien’ wordt…
Je ‘anders voelen’ bij volwassenen is niet heel anders dan bij kinderen op de basisschool.
“The notion of being gifted must be based on the reality of daily living, not on some romanticized, perfect ideal. In my work with gifted people, we explore not only how they are gifted, but also where their deficits lie. They need to develop a whole sense of who they are in relationship to their giftedness.
Research needs to move in the direction of understanding the complexity
in the relationship between identity formation, achievement and self-esteem.”
~Andrew S. Mahoney~
Zelfkennis
Zelfinzicht wordt ook door de respondenten in het IHBV onderzoek naar hoogbegaafden zonder werk, als zeer belangrijk gezien. Op die manier kom je er achter wat voor werkzaamheden, organisatie, werkomgeving passend zijn en waar hoogbegaafdheid (en hoog-gevoeligheid) wel en niet gedijen. Maar ook hoe hoogbegaafdheid in de praktijk doorwerkt, zodat je banen en sollicitaties erop kunt aanpassen. Tegelijkertijd zijn er ook hoogbegaafden die aangeven dat de eigenschappen die bij hoogbegaafdheid horen alleen maar lastig zijn. Er is geen waardering voor dat mensen anders en/of kritisch zijn. Er is onbegrip op de werkvloer en de persoonlijkheid wordt niet erkend. Altijd maar blijven aanpassen is niet altijd vol te houden, volgens een respondent.
Levenspaden
Naast allerlei levensfases die we als mens doormaken zoals baby en peuter, puber en adolescent en de thema’s die daarbij horen, zijn er grote verschillen in levensloop, in het 'pad' dat ieder mens loopt. De psychologe Whitbourne benoemt er vijf, waarbij ieder levenspad de eigen uitdagingen en kansen op geluk met zich meebrengt. Zij verbindt de levensvaardigheden van Erikson met iedere richting. Erikson de psycholoog die vooral bekend werd door zijn theorie over persoonlijke ontwikkeling. Op basis van een onderzoek van 40 jaar en dit model komt Whitbourne tot boeiende conclusies. Haar boodschap is dat je, je leven nog helemaal kunt veranderen als je niet tevreden bent, het is nooit te laat. Dat past heel erg bij mijn eigen visie omtrent persoonlijke ontwikkeling en groei. Iedereen heeft zo zijn eigen tempo en pad en alles is mogelijk.
Het meanderende pad: zoals een rivier slingert, zo slingert dit pad tussen zoeken en vragen. Het blijft moeilijk doelen te stellen en richting te houden, want je weet niet wat je wilt. (thema: identiteit)
De rechte en smalle weg: dit is een pad van zekerheid en voorspelbaarheid. Risico wordt vermeden uit angst het niet goed te doen. (thema: autonomie)
De helling omlaag: is behoudend en krampachtig, vanuit angst om voluit te leven. (thema: initiatief)
Het spoor van triomf: dit pad geeft het gevoel dat moeilijkheden worden overwonnen en er is veel vertrouwen in de eigen capaciteiten. (thema: vertrouwen en competentie)
De weg van authenticiteit: op deze weg wordt geluisterd naar het hart en de innerlijke leidraad. Door een positieve instelling verdwijnen tegenslagen snel naar de achtergrond.
Veel mensen die ik als coach ontmoet bevinden zich op het slingerende pad. Op deze weg zijn geen duidelijke doelen, er is geen duidelijke richting. Je kunt erg moeilijk kiezen als je jezelf niet goed kent en je identiteit vaag is. Kameleon-gedrag, de ander pleasen of jezelf juist onzichtbaar maken zorgt ervoor dat je steeds verder van je eigen behoeften verwijdert raakt. Zelfkennis geeft inzicht in wat je wilt en wat belangrijk voor je is en zorgt er ook voor dat je makkelijker op één ding kunt focussen. Zonder duidelijk beeld zwalk je maar wat heen en weer zonder echte verbintenissen aan te gaan. Je ervaart maar zelden voldoening of succes. Je doet je best, maar op de één of andere manier lukt het niet.
Voldoende vertrouwen, autonomie, initiatief en werklust zorg voor een sterke en vitale identiteit. Te veel wantrouwen, schaamte en twijfel aan zichzelf, schuldgevoel en minderwaardigheid leidt tot een zwakke identiteit of identiteitsverwarring.
In acute gevallen kan er van een identiteitscrisis worden gesproken. Dat dit niet per se negatief hoeft te zijn heeft Dabrowski ons duidelijk gemaakt met zijn Theory of Positive Disintegration (TPD). De identiteitsontwikkeling kent diverse stadia, al is het lastig deze goed af te grenzen. Het zelfbeeld of de zelfwaardering is de spil waar het om draait. Hoewel omgevingsfactoren bij de mate van zelfwaardering een doorslaggevende rol spelen, kunnen we daar ook vraagtekens bij plaatsen. Het hangt ook van de flexibiliteit en weerbaarheid af die zorg voor compensatie van de eventueel belemmerende omstandigheden.
Het is belangrijk om weer terug te gaan naar jouw kern, zegt ook Whitbourne. Je leven te onderzoeken en de keuzes die je gemaakt hebt opnieuw te waarderen en je daarmee te verbinden. Ook wanneer je erg veelzijdig bent is het toch belangrijk te kiezen en te focussen op wat echt goed bij je past en daar je energie in te investeren en van terug te krijgen. Het is erg makkelijk om je te laten afleiden, niet alleen vanuit het verlangen om alles te willen doen, maar ook door de angst om te falen. Het lijkt soms makkelijker om met iets anders te beginnen dan om die angst te overwinnen, maar uiteindelijk voert dit je weg van jouw authenticiteit. Als je een levenswijze, de 'levenskunst' wilt ontwikkelen die je dichter bij jezelf, dichter bij een zinvol en gelukkig leven brengt, is het belangrijk dat je jezelf leert kennen.
Kortom: Anders zijn wordt pas echt leuk wanneer je jezelf beter begrijpt en je ook de kans krijgt om jezelf te zijn! Dan is er ook weer nuance en wederzijds begrip mogelijk! Ook op het authentieke pad krijg je met tegenslagen te maken. Je bent alleen beter in staat om hier met veerkracht en zelfvertrouwen mee om te gaan en er zelfs sterker uit te komen. Kenmerkend is niet alleen de beweging en groei, maar ook de aandacht voor balans tussen verandering en stabiliteit!
Anders voelen kan al vroeg ontstaan en met verschillende dingen samenhangen. Maar je kunt ook later in het leven geconfronteerd worden met ziekte, een handicap of veranderingen die weer om een herwaardering vragen; wie ben ik en wie wil ik zijn...
Verder lezen over hoogbegaafdheid en werk kan hier. Of maak meteen een afspraak voor een kennismaking met de ZelfKennisMethode en mij als begeleider op het pad van herwaardering en veerkracht.
Bron: Geef Flow aan je leven! Gelukkig worden doe je zelf. Marlies Terstegge
Dolores Leeuwin in NRC Next: “Ik wil degene zijn die hoogbegaafdheid cool maakt” 23 december 2013
Onderzoek: Rapport-Hoogbegaafde-Volwassenen-Zonder-Werk-v1.00.pdf
Online programma's
Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.