Reeks #blogs over #hoogbegaafdheid
In 2007 zijn twintig experts op het gebied van hoogbegaafdheid tot een gezamenlijke positieve omschrijving van hoogbegaafdheid gekomen: het Delphimodel. (Kooijman- van Thiel, OYA Prod.) In dit Delphimodel Hoogbegaafdheid© voort (zie hierboven) zijn de tien meest opvallende kenmerken van hoogbegaafden op een betekenisvolle en logische wijze bijeen gezet. Het geeft inzicht in positieve kanten en kansen van hoogbegaafdheid, als wel in valkuilen en moeilijkheden die met hoogbegaafdheid gepaard kunnen gaan.
'Waar alle mensen – hoogbegaafd of niet – deze tien eigenschappen in meer of mindere mate laten zien. Geldt voor hoogbegaafden dat ze (bijna al) deze eigenschappen in zeer grote mate laten zien.'
Binnenwereld
'De innerlijke wereld van hoogbegaafden wordt gekenschetst door een sterk autonome basisinstelling (of grondhouding), door hoogintelligent denken en door een rijkgeschakeerd voelen (en innerlijk zien).'
Autonoom
'Over het algemeen zijn hoogbegaafden autonomer dan gemiddeld begaafde mensen, niet omdat ze dat zo graag willen, maar omdat ze niet anders kunnen. De hoogbegaafde velt zijn eigen oordeel, maakt eigen afwegingen en blijft daarbij, totdat zich iets aandient wat in zijn of haar ogen ook werkelijk beter is. Het Vlaamse woord ‘eigenstandig’ is eigenlijk treffender voor wat hier bedoeld wordt. Het gaat over onafhankelijkheid, geloof in eigen oordeel, een bewust op-zichzelf-staan.'
Hoogintelligent
'Het denken van hoogbegaafden wordt gekenmerkt door een zeer analytisch van aard is. Er wordt daarenboven in meerdimensionale matrixen gedacht: hoogbegaafden denken tegelijkertijd op veel sporen, niveaus en punten na. Zij springen gemakkelijk van de ene positie in die mentale ruimte naar de andere. Hoogbegaafden kunnen ook nadenken over het denken zelf, metacognitie. Hoogintelligent denken houdt ook in dat patronen en structuren snel gezien worden, dat de gedachtestroom gemakkelijk afwisselend divergerend en convergerend is en dat er een groot associatievermogen aanwezig is.'
Een rijkgeschakeerde belevingswereld
'Het voelen van hoogbegaafden is ‘rijkgeschakeerd’. Dat wil zeggen kleurrijk, genuanceerd, closely interlaced (de elementen van de innerlijke beleving hangen onderling sterk en subtiel samen), maar ook zeer gevarieerd, visueel en ruimtelijk. Er woelen in hoogbegaafden altijd heel veel en heel intense emoties rond. Het emotionele leven van hoogbegaafden manifesteert zich vaak als een roller coaster en als rijke en beeldende fantasie. De innerlijke wereld wordt gemakkelijk bewogen én verstoord.'
'Denken en voelen beïnvloeden elkaar en de interactie tussen beide wordt op zijn beurt beïnvloed door de algemene staat van zijn., de autonome basisinstelling'.
Wisselwerking met de buitenwereld
'In wisselwerking met de buitenwereld laten hoogbegaafden een grote gedrevenheid en nieuwsgierigheid zien, door gedrag dat sterk scheppingsgericht is en door een zeer sensitief waarnemen':
Gedreven en nieuwsgierig
'Hoogbegaafden zijn ‘gedreven en nieuwsgierig’.[1] Ze willen meestal heel veel. Ze willen van alles, liefst meteen en liefst telkens weer iets nieuws. Ze zijn leergierig, onderzoekend van aard, willen ontdekken – op hun eigen manier natuurlijk, want ze zijn autonoom. Ze bijten zich vast in iets, gaan door – vaak heel ver door. Ze zijn rusteloos en vasthoudend. Daarbij – al doende – raken hoogbegaafden gemakkelijk in een flow.'
Scheppingsgericht
'Verbonden aan het willen is het doen. Hoogbegaafden zijn altijd bezig met het maken, het creëren van iets: een model, een proces, een theorie, een plan, een techniek, een methode, een analyse, een overzicht, een uitvinding, een verbetering, een spel, een idee, een product, een puzzel, een schilderij, een muziekstuk en soms zelfs iets waar ze beroemd mee worden. Zelfs al líjken ze niets te doen, dan nog is het brein aan het scheppen: denkwerelden, structuren, verhalen, beelden, scènes, films.
Hoogsensitief
'Hoogbegaafde mensen zijn ‘hoogsensitief’. Hun waarneming wordt gekenmerkt door grote scherpte en genuanceerdheid. Ze horen, zien, proeven, ruiken en voelen alles. Prikkels komen tegelijkertijd, in de volle nuance, heel precies en met de volle lading binnen. Aandacht moet eerder uitgeschakeld dan ingeschakeld worden en er is veel energie nodig om alle indrukken behapbaar te maken en te houden.'
Uit: ‘Hoogbegaafd. Dat zie je zó! Over zelfbeeld en imago van hoogbegaafden.’ (M.B.G.M. Kooijman- van Thiel (red.), OYA Productions, 2008). Het boek is te koop via deze website.
Het Delphiproject krijgt momenteel een vervolg in een promotieonderzoek.
Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, met grote verbeeldingskracht. Intens levend en schept groot plezier in creëren.
Beschouwing van het Delphimodel
Het model is positief van toon en zegt iets over jouw persoonlijke beleving van hoogbegaafdheid en de betekenis ervan voor jou als hoogbegaafde zelf. Het nodigt uit tot zelfreflectie; hoe is het om hoogbegaafd te zijn en met welke eigenschappen moet je dan uit de voeten kunnen?
Het Delphimodel zegt iets over het zijn, het denken, het voelen, het willen, het doen en het waarnemen van hoogbegaafden, en over het onderlinge samenspel tussen al deze facetten. Over het algemeen bezien we hoogbegaafdheid vanuit een problematische insteek. De zichtbaarheid en uiting van de talenten in concrete successen. Terwijl het voor de hoogbegaafde zelf veel belangrijker is om zichzelf te begrijpen in verbinding met de intense binnenwereld, de nieuwsgierige en creatieve gedrevenheid.
Zelfreflectie en bewustzijn
Het model nodigt je dus uit om na te denken over jezelf, en vooral te voelen wat zich afspeelt in jouw binnenwereld en hoe dat vorm en ruimte kan krijgen in de buitenwereld.
Denken: Je hebt grote intellectuele vermogens. Veel hoogbegaafden zijn kritische denkers, die er plezier in hebben om over complexe vraagstukken na te denken. Waar haal jij je plezier uit?
Zijn: Je hebt een grote behoefte aan onafhankelijkheid. De hoogbegaafde velt een eigen oordeel, maakt eigen afwegingen, tot een ander iets beters aanbiedt. Waarin komt bij jou die onafhankelijkheid tot uiting?
Voelen: Je hebt een heel rijk en breed gevoelsleven. Het lijkt alsof alles bij jou sterker aanwezig is. Je zou bijna kunnen stellen dat het bewustzijnsniveau sterker is dan normaal, waardoor hoogbegaafden een dieper en rijker gevoelsleven krijgen. Waar zet jij dit positief in?
Willen: Wanneer je iets bedacht hebt, je er erg enthousiast voor voelt en dat graag zélf wilt ontdekken (autonomie), dan ontstaat er een grote gedrevenheid. Je kunt daardoor onbegrensd nieuwsgierig zijn. Welke richting wil jouw gedrevenheid op?
Doen: Je hebt de sterke drang om van jouw ideeën iets te maken, iets te creëren. Waar wil jij graag aan de slag?
Waarnemen: Je bent in staat om zeer gedetailleerd waar te nemen. Je bent zeer gevoelig voor allerlei prikkels van buitenaf. Soms zelfs ronduit overgevoelig. Dat kan veel ernergie kosten. Hoe draag jij zorg voor een goede energiebalans?
Creatief: Je bent een creatieve denker. Je komt soms op heel andere oplossingen of heb je goede ideeën die afwijken van de gangbare ideeën. Waar zou jij eens vorm aan willen geven?
Snel: Je bent een snelle denker. Je legt vlot verbanden. Het snelle kan soms erg zichtbaar zijn; heel snel praten of druk bewegen. Maar soms speelt dit snelle zich volledig af in het hoofd en zie je aan de buitenkant geen drukte. Wanneer kun je voluit gaan?
Intens: Je leeft intenser. Intens voelend, denkend met passie kan je veel voldoening geven. Wanneer komt dit bij jou tot uiting?
Complex: Je houdt van ingewikkelde vraagstukken die je kritisch van meerdere kanten kunt bekijken. Waar zoek jij die uitdaging op?
Het Delphi-model is doelbewust positief van toonzetting, gericht op de positieve kanten van hoogbegaafdheid en op de mogelijkheden, de kwaliteiten die hoogbegaafdheid biedt. Het model wijst op kansen.
Meer lezen?
[1] Mönks (2002) spreekt van ‘gemotiveerd’.
Online programma's
Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.